Eski Türkçeden Günümüze Seş- ve Çöz- Fiilleri
Küçük Resim Yok
Tarih
2021
Yazarlar
Dergi Başlığı
Dergi ISSN
Cilt Başlığı
Yayıncı
Türk Dil Kurumu
Erişim Hakkı
info:eu-repo/semantics/openAccess
Özet
Bu makalede, seş- fiili ve türevleri ile çöz- fiilinin tarihî Türk dillerinden günümüze kadar, yazılı metinlerdeki kullanım alanı tespit edilmeye çalışılmıştır. Bu amaçla; Eski Türkçe, Orta Türkçe, Yeni Türkçe ve Çağdaş Türk dillerinde ilgili fiillerin kullanımı incelenmiştir. Çalışmada, seş- fiilinin türevi olarak şeş-, şiş-, çeş-, çiş-, çiç-, yeş-, yiş-, yiz-, eş- fiillerinin kullanım alanları üzerinde tek tek durulmuştur. Metinlerin zaman aralığı geniş tutularak, bu fiil türevlerinin Türkçenin yazı diline ne zaman katıldığı, tarihsel açıdan nasıl bir değişkenlik gösterdiği araştırılmıştır. Bu fiilin türevleri dışında çöz- fiilinin de Eski Türkçeden günümüze kadarki durumuna ayrıntılı bakılmıştır. Makalenin temel hedefi; seş- ve çöz- fiillerinin eş zamanlı kullanılan aynı anlamı veren iki farklı fiil mi yoksa çöz- fiilinin seş- fiilinden kimi ses olaylarıyla değişen bir fiil mi olduğunu ayırt etmektir. Buna göre ses bilgisel düzlemde gerekli örneklerine ulaşılamayan söz başı s->ç- değişimi tespit edilemediği için bu iki fiilin (seşve çöz- fiillerinin), işlevleri bakımından benzerlik gösteren birbirinden farklı fiil oldukları görülmüştür. Bununla birlikte Eski Türkçede “çöz-, ayır-” anlamlarına gelen başka fiillerin varlığı da bilinmektedir: adır- fiili gibi. Fakat bu çalışmanın odaklandığı nokta, birbirleriyle ses bilgisel ve anlam bilimsel düzlemde ilişki kuran ve birbirinin türevi niteliğinde olan “çöz-” anlamlı fiillerin kullanım alanını incelemektir. Ayrıca asıl fiil olarak belirlenen seş- fiilinden türeyen diğer fiil formlarının hangi ses değişikliklerine uğradığı ortaya konmuştur. Neticede, Türk yazı dillerinde “çöz-” anlamlı, anlaşılabilir ses bilgisi farklılıkları olan fiil ve türevleri ile Türkçenin fiil çeşitliliği örneklendirilmiştir.
In this article, it has been tried to determine the usage area of the seşverb and its derivatives and çöz- verb in written texts from the historical Turkic languages to the present day. For this purpose; The use of relatedverbs in Old Turkic, Middle Turkic, New Turkic and Modern Turkiclanguages were examined. In this study, the usage areas of the verbs şeş-,şiş-, çeş-, çiş-, çiç-, yeş-, yiş-, yiz-, eş- as a derivative of the verb seş- areemphasized one by one. By keeping the time interval of the texts wide, itwas investigated when these verb derivatives joined the written languageof Turkic and how they changed historically. Apart from the derivativesof this seş- verb, the situation of the çöz- verb from the Old Turkic to thepresent has been examined in detail. The main goal of the article is; itis to distinguish whether the verbs seş- and çöz- are two different verbsthat are used simultaneously giving the same meaning, or whether theverb of çöz- is a verb that changes with some sound events from the verbseş-. Accordingly, it was seen that these two verbs (verbs seş- and çöz-)are different verbs that are similar in terms of their functions, since theinitial change of s->ç- could not be detected. However, in Old Turkic it isknown that there are other verbs that mean “to solve, to separate”: such asthe verb adır-. However, the focus of this study is to examine the usagearea of “to solve” meaning verbs that are derivatives of each other andthat establish a relationship with each other on a phonetic and semanticlevel. In addition, the sound changes of other verb forms derived from theseş- verb determined as the main verb were revealed. As a result, verbsand their derivatives, which mean “to solve” in Turkic written languagesand have understandable phonetic differences, and the variety of verbs inTurkic are exemplified.
In this article, it has been tried to determine the usage area of the seşverb and its derivatives and çöz- verb in written texts from the historical Turkic languages to the present day. For this purpose; The use of relatedverbs in Old Turkic, Middle Turkic, New Turkic and Modern Turkiclanguages were examined. In this study, the usage areas of the verbs şeş-,şiş-, çeş-, çiş-, çiç-, yeş-, yiş-, yiz-, eş- as a derivative of the verb seş- areemphasized one by one. By keeping the time interval of the texts wide, itwas investigated when these verb derivatives joined the written languageof Turkic and how they changed historically. Apart from the derivativesof this seş- verb, the situation of the çöz- verb from the Old Turkic to thepresent has been examined in detail. The main goal of the article is; itis to distinguish whether the verbs seş- and çöz- are two different verbsthat are used simultaneously giving the same meaning, or whether theverb of çöz- is a verb that changes with some sound events from the verbseş-. Accordingly, it was seen that these two verbs (verbs seş- and çöz-)are different verbs that are similar in terms of their functions, since theinitial change of s->ç- could not be detected. However, in Old Turkic it isknown that there are other verbs that mean “to solve, to separate”: such asthe verb adır-. However, the focus of this study is to examine the usagearea of “to solve” meaning verbs that are derivatives of each other andthat establish a relationship with each other on a phonetic and semanticlevel. In addition, the sound changes of other verb forms derived from theseş- verb determined as the main verb were revealed. As a result, verbsand their derivatives, which mean “to solve” in Turkic written languagesand have understandable phonetic differences, and the variety of verbs inTurkic are exemplified.
Açıklama
Anahtar Kelimeler
seş- fiili|çöz- fiili|söz varlığı|ses bilgisi|tarihi ve çağdaş Türk dilleri.|seş- verb|çöz- verb|vocabulary|phonetic|historical and contemporary Turkic dialects.
Kaynak
Türk Dünyası Dil ve Edebiyat Dergisi
WoS Q Değeri
Scopus Q Değeri
Cilt
Sayı
52
