Covid-19 salgınının işletmelere olan etkisinin maliyet girdi odaklı veri zarflama analizi modeli ile ölçümü: bist gıda ve içecek endeksinde bir uygulama
Loading...
Files
Date
2023
Authors
Journal Title
Journal ISSN
Volume Title
Publisher
Access Rights
info:eu-repo/semantics/openAccess
Abstract
Covid-19 salgını Dünya Sağlık Teşkilatı (WHO-World Healty Organization) tarafından ‘‘pandemi’’ olarak 11 Mart 2020 tarihinde ilan edilmiştir. Türkiye’de ilk vaka aynı tarihte görülmüştür. Küresel bir salgın haline dönüşen Covid-19, ekonomik hayatın yanında tüm alanlarda olumsuz etkileri görülmüştür. Tüm sektörler salgından az veya çok olumsuz etkilenmişlerdir. Halen etkisi görülen Covid-19 salgınının, Borsa İstanbul’da işlem gören gıda ve içecek işletmelerinin maliyet yönetim performanslarının ölçülmesi bu çalışmanın amacını oluşturmaktadır. BİST Gıda ve İçecek Endeksinde yer alan 23 işletmenin beş yıllık mali tablolarında yer alan verilerden faydalanılarak işletmelerin maliyet yönetim etkinlikleri ölçülmeye çalışılmıştır. Etkinliklerin tespitinde Veri Zarflama Analizi yöntemi (VZA) kullanılmıştır. VZA’da girdi odaklı ölçeğe göre değişken getiri modeli (BCC) tercih edilmiştir. Ayrıca işletmelerin zamana dayalı olarak etkinliklerindeki değişimi görmek için VZA tabanlı Malmquist Toplam Faktör Verimliliği (MTFV) Endeksi yaklaşımı da kullanılmıştır. Analiz sonuçlarına göre MTFV indeksi bileşenleri olan Teknik Etkinlikteki Değişimde (TED) %11,8; Ölçek Etkinlik Değişiminde (ÖED) % %12,7; Teknoloji Değişiminde (TD) % 17,6 oranında azalma tespit edilmiştir. 2017- 2021 döneminde işletmeler %11,8 kaynak israfında bulunmuşlardır. Ölçek etkinliğindeki azalma, işletmelerin varlıklarını verimli kullanamadıkları anlamına gelmektedir. 2017-2021 döneminde işletmelerin yıllık ortalama verimlilik kaybı %27,4 olarak hesaplanmıştır. Verimlilik kaybının (%49,5) en fazla yaşandığı dönem, covid- 19’un küresel düzeyde etkisinin yaşandığı 2019-2020 dönemi olmuştur. Göreli etkin olmayan işletmelerin etkinlik kazanmaları için maliyet girdi değişkenlerinde yapmaları gereken iyileştirmelerin beş yıllık ortalamaları dikkate alındığında en önemli girdi değişkenlerinin finansman (%36,1) ve genel yönetim giderleri (%23,4) olduğu görülmüştür.
Description
Keywords
Journal or Series
Ömer Halisdemir Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi
WoS Q Value
Scopus Q Value
Volume
16
Issue
1
